Ám ảnh và nhọc nhằn đời lái tàu

Ngặt nghèo như tuyển phi công

Đến tận bây giờ vụ tai nạn đường sắt xảy ra ngày 24-5-2018 với tàu SE19 tại Trường Lâm, Tĩnh Gia, Thanh Hóa vẫn chưa thôi ám ảnh những lái xe của cả phân xưởng. Sau vụ tai nạn, chiếc đầu máy móp méo đã được kéo về Hà Nội và nằm ngay trên đường ray chỉ cách văn phòng của các lái tàu độ 50m. Nó nằm đó để đợi đưa vào sửa chữa, nhưng hàng ngày mỗi lần đi qua nhìn vào khoang lái bẹp rúm sau cú đâm khủng khiếp, các lái tàu lại lấy đó làm bài học cho riêng mình.

Anh Nguyễn Cảnh Dương, Đội lái máy 4, Phân xưởng vận dụng đầu máy Hà Nội bùi ngùi bảo: “Hai đồng nghiệp tử nạn, thiệt hại lên tới hàng chục tỷ đồng. Tai nạn là điều không ai muốn, nhưng chúng tôi chỉ ước, giá như mỗi người dân chỉ cần có ý thức tham gia Giao Thông một chút thôi thì cuộc sống này cũng đã hạnh phúc rồi”.

Anh Dương là “kiện tướng lái tàu” có thâm niên hơn 30 năm gắn bó với cái khoang cabin chật hẹp lúc nào cũng rầm rầm tiếng động cơ vào hôi rình mùi dầu máy Diezel. “Nghề lái tàu coi vậy mà vất vả lắm, bởi để khuất phục một khối máy móc nặng hàng trăm tấn thì đòi hỏi người điều khiển phải cực kỳ dày dạn kinh nghiệm” - anh Dương nói.

Thông thường, nếu muốn theo nghề lái tàu, một học viên phải trải qua 3 năm học tập tại trường Cao đẳng nghề Đường Sắt. Quãng thời gian đó họ sẽ phải học đủ các khoa mục từ thông tin tín hiệu, sửa chữa máy móc cho tới lý thuyết vận hành đầu máy, toa xe. Thế nhưng,  sau khi ra trường, với những kiến thức đó  thì không thể lái tàu được. Sau công đoạn “dùi mài kinh sử”, lúc này họ sẽ bước tiếp vào giai đoạn mới cũng gian nan không kém, đó là đi làm lái phụ 1.

Thông thường, thời gian để một lái phụ có thể lành nghề là 3 năm. Sau 3 năm, họ sẽ phải trải qua một kỳ thi sát hạch vô cùng nghặt nghèo của ngành đường sắt. Nếu may mắn lọt qua kỳ thi này thì lái phụ sẽ được cấp bằng lái tàu chính thức và bắt đầu làm lái chính. Nếu không, con đường duy nhất là tiếp tục 3 năm nữa làm lái phụ 2 hoặc chuyển công tác khác. Anh Dương cười: “Những ai hoàn thành xong thêm 3 năm lái phụ 2 thì hầu như đều đã “thành tinh” cả rồi. Với 10 năm vừa học vừa làm như vậy thì tôi chưa thấy ai không đỗ kỳ thi cấp bằng lái tàu cả. Điều này cho thấy, muốn trở thành một lái tàu sẽ vất vả và gian nan hơn việc lái ô tô như thế nào”.

Gian nan nghiệp lái

Sở dĩ việc tuyển chọn lái tàu của ngành đường sắt khắt khe như vậy bởi phía sau họ là cả cỗ máy  trị giá trăm tỷ đồng cùng hàng nghìn hành khách đang được giao phó tính mạng và sự an toàn. Để có được tấm bằng lái tàu đã gian khổ, nhưng khi chính thức điều khiển đoàn tàu, người lái còn phải tuân thủ những quy định cũng ngặt nghèo không kém về đảm bảo an toàn chạy tàu. 

Trước khi tàu chạy 2 giờ, lái chính và lái phụ đã phải có mặt để làm thủ tục nhận lệnh. Xong công đoạn này, họ sẽ phải thực hiện công tác kiểm tra tình trạng sức khỏe, kiểm tra nồng độ cồn. Nếu tất cả đều ổn thì tiếp đến là hoàn thành một bài kiểm tra trắc nghiệm giống như thi Luật ANGT đường bộ. “Cả cuộc đời lái tàu, chúng tôi lặp đi lặp lại các bài thi trắc ngiệm đó đến mức hàng trăm câu hỏi đều thuộc nằm lòng. Nhưng đừng tưởng như thế là dễ dàng vượt qua. Chỉ cần chủ quan, mất tập trung trong giây lát mà trả lời sai là lập tức máy tính sẽ đánh trượt. Điều đó cũng có nghĩa là hôm đó lái tàu sẽ bị tạm đình chỉ và người khác sẽ phải thay thế” - Anh Trần Đình Khương, cán bộ lái tàu của Đội lái máy 2, Phân xưởng vận dụng đầu máy Hà Nội cho biết.

Khi đã thực hiện xong các thủ tục bắt buộc như trên, lúc này lái tàu mới đủ điều kiện để ra nhận đầu máy từ xưởng bảo dưỡng. Công việc cuối cùng mà họ phải thực hiện trước khi cho đầu máy vào ga là chia nhau đi kiểm tra tình trạng vận hành của con tàu. Kiểm tra mức nhiên liệu, hệ thống điện, phanh, nước, các thông số kỹ thuật và cuối cùng là ký nhận bàn giao từ xưởng bảo dưỡng xong xuôi thì lúc này đoàn tàu đã thuộc trách nhiệm của tổ lái.