Vì sao Bộ KH-ĐT đề xuất phương án giảm 32 tỷ USD cho dự án đường sắt cao tốc Bắc- Nam?
Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) cho rằng, vốn đầu tư cho dự án quá lớn trong khi không khai thác hết công năng của dự án dẫn đến lãng phí, không hiệu quả.
Bộ KH-ĐT vừa có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ về phương án thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc- Nam trên cơ sở tờ trình của Bộ Giao Thông Vận Tải (GTVT).
Theo tờ trình của Bộ GTVT, dự án có tổng chiều dài khoảng 1.559km, khổ đường 1.435mm gồm 24 ga, 3 ga quy hoạch tiềm năng, 5 đề-pô, 42 cơ sở bảo trì hạ tầng. Tốc độ thiết kế 350km/h, khai thác 320km/h.
Tổng mức đầu tư của dự án là 1.344.459 tỷ đồng, tương đương 58,7 tỷ USD. Trong đó, vốn Nhà nước chiếm 80%, vốn tư nhân chiếm 20%. Do nhu cầu vốn đầu tư cho các dự án giao thông trong giai đoạn này rất lớn nên để thực hiện dự án này, sẽ phải tạm hoãn các dự án khác.
Thời gian thực hiện dự án chia làm 2 giai đoạn, là: từ năm 2020-2032 thực hiện đầu tư đoạn Hà Nội- Vinh và Nha Trang- TP Hồ Chí Minh. Từ năm 2032-2050 thực hiện đầu tư đoạn Vinh- Nha Trang.
Nêu quan điểm về dự án này, Bộ KH-ĐT cho rằng, đề xuất của Bộ GTVT đầu tư tuyến đường sắt có tốc độ thiết kế 350km/h, tốc độ khai thác 320km/h với tổng mức đầu tư 58,71 tỷ USD, sẽ có nhiều rủi ro, tác động xấu đến nguồn vốn đầu tư phát triển.
Cụ thể, để thực hiện đầu tư dự án này, có nguy cơ phải đình hoãn đầu tư các công trình hạ tầng giao thông khác để tạo mọi nguồn lực cho đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc- Nam trong thời gian 30 năm hoặc còn lâu hơn nữa.
Trong khi đó, kiến thức và thực hiện kinh nghiệm của Việt Nam chưa có sự chuẩn bị đầy đủ để triển khai một tuyến đường sắt tốc độ cao nên sẽ mất chủ động, bị lệ thuộc công nghệ nước khác, không bảo vệ được quyền lợi và khả năng tự chủ của Việt Nam.
Về công năng của dự án, sau khi kết thúc giai đoạn 1 của dự án, các đoạn Hà Nội- Vinh và Nha Trang- TP Hồ Chí Minh sẽ có năng lực thông qua 364.000 hành khách/ngày, trong khi dự báo số lượng hành khách trên đoạn tuyến này vào năm 2035 chỉ đạt 55.000 hành khách/ngày đến 58.000 hành khách/ngày, chưa sử dụng hết 16% của tuyến.
Do vậy, Bộ KH-ĐT đánh giá, việc đầu tư dự án ngay từ giai đoạn 1 đã quá dư thừa và lãng phí.
Chưa kể, toàn bộ tuyến đường sắt này chỉ dùng để chở khách hàng, không giải quyết được tình hình vận tải hàng hóa để làm giảm chi phí vận tải và an toàn giao thông trên trục Bắc- Nam. Để đảm bảo tính khả thi và hiệu của đầu tư dự án, các chuyên gia khuyến nghị đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc- Nam cần thực hiện đúng các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ có tốc độ khai thác từ 160km/h đến 200km/h.
Bộ KH-ĐT cũng đã tham khảo kinh nghiệm từ một số nước trên thế giới như: Hà Lan, Đức… để tính toán hiệu quả đầu tư.
Dựa trên các căn cứ trên, Bộ KH-ĐT cho rằng, theo đánh giá của của Hà Lan và Đức thì tốc độ tối đa khai thác là 200km/h là hiệu quả.
Tổng mức đầu tư dự án khoảng 26 tỷ USD (giảm trên 32 tỷ USD so với phương án do Bộ Giao thông vận tải trình).
Ngoài ra, chưa tính đến các yếu tố khác như sự hợp lý của hướng tuyến giảm chiều dài tuyến đường thì tổng mức đầu tư còn tiếp tục giảm. Với tốc độ khai thác 200km/h thì thời gian từ Hà Nội đi TP Hồ Chí Minh chỉ mất khoảng 8 giờ là khá hợp lý.
Phương án này cũng phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, làm giảm chi phí đầu tư của xã hội, giảm chi phí vận tải của nền kinh tế và đảm bảo tính khả thi, hiệu quả, đảm bảo hài hòa các nguồn lực để phát triển các dự án khác. Đồng thời, các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia, không để nước ngoài thâu tóm các loại hợp đồng của dự án.
Tuy nhiên, để có đánh giá khách quan về phương án lựa chọn đầu tư, xác định tổng mức đầu tư hợp lý, đảm bảo hiệu quả tính khả thi cần phải lập Hội đồng thẩm định và đánh giá độc lập của tự vấn thẩm tra về báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án.
Nêu quan điểm về phương án của Bộ KH-ĐT và Bộ GTVT, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng phương án của Bộ KH-ĐT là hợp lý, hiệu quả.
Hà Linh (ANTĐ)