An toàn, thân thiện hơn từ những sáng kiến nhỏ
Nhiều thành phố ở các nước trong khu vực đã có hệ thống giao thông công cộng hiện đại, nhưng tình trạng tắc nghẽn vẫn rất nghiêm trọng.
Chỉ cần sơn đường, trẻ em, người lớn đã có ngay thói quen đi bộ trong làn đường đi bộ
Tàu điện trên cao - LRT tại Manila (Philippines) ra đời cách đây hơn 30 năm hiện nay có 3 tuyến hoạt động, tổng chiều dài gần 30km, mỗi ngày chở hơn 0,5 triệu người, nhưng vẫn tắc đường trung bình 3-4 tiếng.
Hệ thống buýt nhanh có làn đường riêng - BRT tại Jakarta (Indonesia) dài gần 200km, với 1.056 xe, chở 124 triệu lượt người (năm 2016), nhưng tắc đường 6-8 tiếng/ngày. Bangkok (Thailand) có 2 tuyến Metro, 2 tuyến LRT và 5 tuyến BRT, hàng ngàn xe buýt trên bộ và dưới sông, tuktuk “xe ôm” nhiều, nhưng vẫn là thành phố tắc nghẽn nhất châu Á. Người ta vẫn nói vui với nhau rằng: “Bangkok tắc nghẽn một lần trong mỗi ngày, thời gian tắc nghẽn là cả ngày”.
Nếu ở Hà Nội có khoảng 10% di chuyển bằng hệ thống Giao Thông công cộng thì ở Manila là 70%, Jakarta là 56% còn Bangkok là 40%... Vậy đâu là nguyên nhân tắc đường?
Giải quyết bằng cách nào?
Dễ nhận thấy là bố trí mạng lưới giao thông công cộng bất hợp lý và mật độ phương tiện cá nhân cao: Manila, 13 triệu người đi lại hàng ngày thì có hơn 2 triệu ô tô riêng; Jakarta hơn 10 triệu người với 3,5 triệu ô tô, Bangkok hơn 6 triệu người nhưng gần 9 triệu ô tô riêng. Hà Nội có hơn 0,5 triệu ô tô và 5 triệu xe máy. Tàu trên cao chưa chạy nhưng đã có 20 xe BRT lăn bánh chạy mỗi ngày trên tuyến dài 14,5km, 3 tháng chở được 1 triệu người.
| Đường sắt đô thị tại Hà Nội sẽ lăn bánh nay mai, nhưng bài học quanh ta cho thấy: hệ thống giao thông công cộng chỉ thực sự phát huy khi nó có khả năng kết nối với các tuyến đi bộ thuận tiện và an toàn, tổ chức thành mạng lưới. |
Thành phố cũng có hơn 1.000 xe buýt các loại và các phương tiện bán công cộng khác như taxi, “xe ôm”. Hà Nội dù chưa tắc đường nghiêm trọng nhưng vẫn là nỗi lo ngại lớn của 17 triệu cuộc di chuyển trong thành phố mỗi ngày. Tuy vậy, nếu tin rằng khi các tuyến giao thông công cộng mới vận hành sẽ giải quyết hết tắc đường thì cần phải nghĩ lại: liệu chúng ta có quá lạc quan không?
Nếu nhìn vào hệ thống đường sá, bãi đỗ xe ngầm, nổi, cao tầng của Bangkok thì Hà Nội sẽ còn phải mất nhiều chục năm nữa mới đuổi kịp, vậy mà Bangkok gần như bó tay với nạn tắc nghẽn, chưa thấy giải pháp nào khả thi. Manila không tìm được nguồn lực để mở rộng, nối dài mạng lưới LRT.
Tuy vậy, 90% cuộc di chuyển bởi 350 nghìn xe Jeepney chở hàng chục triệu hành khách/ngày, số còn lại 10% do LRT đảm trách. Vấn đề là Jeepney cũ nát, không an toàn, chạy bằng dầu nên ô nhiễm không khí... Họ đang hoán cải động cơ từ xe Jeepney cũ nát sang xe mới hơn, chạy xăng, điện hoặc khí hóa lỏng LPG.
Jakarta sắp sửa đưa vào vận hành tuyến Metro trị giá hàng tỷ USD, nhưng trước mắt thì phổ biến ứng dụng điện thoại di động để gọi “xe ôm” hay giao hàng. Với 200 nghìn xe máy đối tác của Go-Jek , bình quân 340 nghìn chuyến/ngày - lớn hơn công suất của 12 tuyến BRT. Tuy vậy, có ý kiến cho rằng phổ cập xe máy của Go-Jek đồng nghĩa với việc bóp chết hệ thống xe buýt và BRT.
Sáng kiến đi lại an toàn
Hà Nội đang thử nghiệm quản lý bãi đỗ xe bằng cách thu phí tự động qua điện thoại. Việc khoán xe công cho cán bộ công chức và tăng cường quản lý vỉa hè lòng đường cũng sẽ đem lại kết quả cao. Quản lý giao thông tĩnh tốt sẽ điều tiết giao thông động hiệu quả. Hà Nội và TP.HCM cũng đang thực nghiệm mở rộng các không gian đi bộ và dịch vụ xe đạp công cộng, đây là hướng đi tích cực và rất tân tiến, sáng tạo.
Đường sắt đô thị tại Hà Nội sẽ lăn bánh nay mai, nhưng bài học quanh ta cho thấy: hệ thống giao thông công cộng chỉ thực sự phát huy khi nó có khả năng kết nối với các tuyến đi bộ thuận tiện và an toàn, tổ chức thành mạng lưới.
Phường Hạ Đình, quận Thanh Xuân, Hà Nội là địa phương đầu tiên thử nghiệm tuyến đi bộ an toàn trong khu dân cư. CLB Sống Xanh của phường Hạ Đình thực hiện với sự trợ giúp kỹ thuật của các KTS tình nguyện- Hội KTS Hà Nội và các chuyên gia quốc tế đến từ Tổ chức Nhịp cầu sức khỏe (HealthBridge).
Từ năm 2012-2016, CLB Sống Xanh đã tổ chức cộng đồng chung tay đưa trẻ đến trường, làm đường an toàn đi học, phối hợp với nhà trường để giáo dục ATGT cho học sinh. Năm 2017, triển khai thử nghiệm dùng sơn kẻ đường phân làn đi bộ an toàn và xe máy trong ngõ 342 đường Khương Đình. Đây là giải pháp có chi phí thấp, dễ làm, cộng đồng địa phương có thể thực hiện.
Hàng ngày có hàng triệu chuyến đi trong thành phố ngắn dưới 1km: từ nhà đến trường, các sinh hoạt trong cộng đồng khu dân: chợ búa, thăm hỏi, hội họp, giải trí, thể thao, giao dịch hành chính... Sau này sẽ là nhiều triệu chuyến đi ngắn từ khu dân cư đến các nhà ga giao thông công cộng, từ ga đến điểm tiếp theo và ngược lại. Nếu đi bộ an toàn thuận tiện thì còn phát triển xe đạp và không dùng đến xe máy. Với tính khả dụng cao, mang lại kết quả tức thời cũng như lâu dài, hy vọng giải pháp này sẽ được nhân rộng.
KTS Trần Huy Ánh (ANTĐ)